Centralno spomen-obilježje odbrambeno-oslobodilačkog rata 1992.- 1995. godine

Na dan 25.maja 2010. godine, koji se u Gračanici obilježava kao Dan odbrane, nakon višegodišnje aktivnosti boračkih organizacija i nadležnih organa općine Gračanica, svečano je otkriveno novosagrađeno spomen-obilježje za 326 poginulih boraca i šehida i 148 ubijenih civila u odbrambeno-oslobodilačkom ratu 1992.-1995. godine. Pored članova porodica poginulih, svečanosti su prisustvovali bivši borci Armije BiH, omladina i građani sa svih područja općine Gračanica.

Idejno rješenje spomen-obilježja rad je Amera Sulejmanagića dipl. ing arh. iz Sarajeva.

Kamen temeljac za ovaj spomenik položen je na svečanosti povodom Dana odbrane 25. maja 2009. godine. U prvoj fazi izvedeni su zemljani i betonski radovi, a u drugoj završni i ostali radovi, koji su okončani sredinom maja 2010. godine.

Spomen-obilježje je locirano na radijalnom platou u parku ispred zgrade gradske uprave i objekata gračaničkih srednjih škola. Zajedno sa kružno postavljenim klupama na suprotnim stranama, taj plato je širine 16 m. Spomen-obilježje se sastoji od tri funkcionalne cjeline: centralnim dijelom dominira slavoluk kao simbol pobjede.

S lijeve bočne strane slavoluka (gledano sa magistralne ceste) locirani su kameni panoi sa ispisanim imenima civilnih žrtava rata (ukupno četiri ploče), dok su na suprotnoj desnoj bočnoj strani ispisana imena poginulih boraca i šehida na osam kamenih panoa. Oko platoa, na kojem je lociran slavoluk, postavljene su klupe od klesanog kamena, visine 45 cm kao stilizacija amfiteatra.

Spomenik koji se sastoji od slavoluka i dvije kule, kao dva naizraženija simbola ovog spomenika, su urađeni od betona obloženog odgovarajućim vrstama mermernih ploča. Slavoluk je simbol herojske borbe i otpora a kule ili bedemi podsjećaju na uspješnu odbranu grada i refleks su srednjovjekovne utvrde u Sokolu nedaleko od Gračanice, kao svojevrsne, u historijskom smislu, tvrđave slobode. Dimenzije spomenika su: širina 360 cm, dužina 160 cm i visina 508 cm.